Het Nederlandse Sammath heb ik het grootste deel van de voorbije 3 decennia aan de kant laten liggen. Onterecht blijkt nu, nadat ik me de voorbije weken doorheen hun back catalogue heb geworsteld naar aanleiding van het vraaggesprek dat ik met Jan Kruitwagen, originele oprichter van de band, had gepland staan naar aanleiding van de nieuwste telg “Grebbeberg“. Heerlijk hoe Kruitwagen recht voor de raap en zonder blad voor de mond zijn mening over tal van zaken geeft. (JOKKE)

(c) Ronald van de Baan

Dag Jan, Sammath bestaat 3 decennia. Had je dat ooit gedacht toen je de band eind 1993 oprichtte?
Daar stond ik destijds eigenlijk niet bij stil. Mijn enige doel was om een goed blackmetalalbum te maken. Dat lukte steeds deels en gelukkig zijn we steeds beter geworden en is alles nu op z’n plaats gevallen. Vanaf ons derde album “Dodengang” kwam er een soort eigen sound opzetten. We zijn 20 jaar bezig geweest om die verder uit te werken, in combinatie met betere songwriting en structuren, om écht dat extreme death/black/war-metalgevoel vast te leggen.

Marduk’s Morgan had destijds als missie de meest blasfemische band in de wereld te willen zijn. Had jij een duidelijk doel of missie met Sammath voor ogen en – zo ja – is die in de loop der jaren gewijzigd?
Voor mij was en is het steeds hetzelfde: passie voor extreme muziek. Zonder muziek begin ik al vrij snel geïrriteerd te raken. Het is ook veel meer dan muziek. Het is en blijft een manier van leven. Gelukkig ben ik zelfstandig en heb ik veel vrijheid zelf te beslissen hoe ik mijn dagen invul. De enige wijziging is dat ik uiteindelijk steeds meer mijn eigen sound ben gaan ontwikkelen, met “Grebbeberg” nu als hoogtepunt.

Hoe zou je de twintigjarige versie van jezelf omschrijven vergeleken met de vijftiger die je weldra bent? Brandt het vuur nog even wild als destijds?
Het muzikale vuur brandt nog harder dan toen omdat we weten dat we als band de meeste jaren helaas al beleefd hebben. Wat we nu doen lijkt allemaal met nog meer passie en energie te komen terwijl we ouder worden. Dat gevoel dat het eindig is, geeft denk ik een enorme boost.

Ik leerde Sammath kennen middels het debuut “Strijd” uit 1999, maar nadien verloor ik de band eerlijkheidshalve volledig uit het oog en oor. Ik zag jullie releases nog wel passeren, maar iets weerhield me er om één of andere reden steevast van ze behoorlijk uit te checken.Dat was ook het geval met jullie nieuwste en alweer zevende full-length “Grebbeberg” totdat ik de promomail in mijn inbox ontving. De maandelijkse uitstoot aan nieuwe releases is natuurlijk al jarenlang amper bij te houden. Hoe moeilijk is het voor Sammath al dan niet geweest om boven het maaiveld uit te steken?
Kan zijn dat we je simpelweg niet aanspraken, over smaak valt niet twisten, in dit geval gebrek aan (lacht). Met zoveel releases is het inderdaad vaak snel beslissen. Wij spelen het hele spelletje ook niet mee en doen precies ons eigen ding. Love it or hate it. Maar wij weigeren om commercieel interessante muziek te gaan maken met dito concept en uiterlijk vertoon. Wat wij doen is voor een kleine groep van de extreme metalliefhebbers. Wij hebben altijd al best een groep wereldwijde luisteraars gehad sinds de jaren ’90. Voor de nieuwe plaat hebben we als band alleen al meer dan 250 pre-orders gehad. Van sommige shirtdesigns hebben we meer dan 300 stuks verkocht. Dus het loopt wat dat betreft ook lekker. Maar we zullen altijd een undergroundband blijven en dat is goed. In 2014 kwamen we bij Hammerheart terecht, wat al een flinke sprong was. Nu is Hammerheart onder de paraplu van Napalm Records gekomen en zit Sammath via de achterdeur ineens in een zeer groot wereldwijd distronetwerk. Overal ter wereld is onze plaat in de pre-order geweest. Het aantal distro’s dat “Grebbeberg” verkoopt is krankzinnig.

(c) Ronald van de Baan

Ik heb ter voorbereiding van dit interview en de op til zijnde review heel veel naar jullie back catalogue geluisterd. Of jullie nieuwe plaat “Grebbeberg” de beste is, kan ik nog niet zeggen, maar het is in elk geval wel jullie meest intense plaat tot op heden geworden! Waar blijft al die energie toch vandaan komen?
Passie voor extreme black & death metal, niks meer en niks minder. Extreme metal vormt al sinds mijn jongere jaren een groot deel van mijn leven. Nummers schrijven, repeteren en alles perfect leren spelen. De ultieme Sammath-plaat maken. Je moet ook steeds jezelf opnieuw uitvinden en jezelf verbeteren betreft gitaarspel of zang. Als we gaan herhalen stoppen we ermee.

Voor de ene is black metal als een vruchtbare voedingsbodem voor muzikale creativiteit en expansie die steeds meer uiteenlopende personen en invloeden aantrekt, terwijl black metal tegelijkertijd een traditionele ethos van exclusiviteit, vijandigheid en antagonisme bezit. Jij lijkt me volop in het tweede kamp te zitten, niet?
Ja en neen. Iedereen moet gewoon lekker doen wat ie moet doen. Maar je moet niet gaan lopen janken als de wat meer old-school puristen het wegzetten als slappe hap. Want in veel gevallen is dat nou eenmaal zo. Black metal is door internet echt zeer breed geworden en veel bands compenseren een gebrek aan kwaadheid, metal spirit en riffs met een hoop bla bla. Boos en kwaadaardig klinkt het zowat nergens meer, gevoelig en zwak wel. Als ik een kwartje kreeg voor elke opmerking betreft Sammath zou ik niet meer hoeven te werken, man the fuck up.

Volg je de blackmetalscene nog op de voet of ben je eerder in het verleden blijven hangen? Indien dat eerste, welke klankborden gebruik je om de interessante releases tussen de oeverloze stroom aan albums eruit te filteren?
Ik volg veel. Alhoewel ik tegenwoordig wel enorm let op welke pagina iets staat. Een grote groep media of Facebookgroepen wordt in leven gehouden door van die weekend metalmensen. Ze weten zogenaamd alles, maar hebben geen metal shirt in de kast liggen. Ik weiger bv. die sukkel van Black Metal Promotion te volgen. Dat is een Nederlander die denkt te kunnen bepalen welke bands black metal zijn. Als hij Sammath zou willen plaatsen, zou ik weigeren. Alles met een ruw randje zal hij niet draaien, dat soort posers die alleen maar bezig zijn met groot worden, walgelijk volk. Ze proberen black metal en extreme metal netjes te houden (anders krijgt ie minder views). Deze muziek is nooit bedacht om van te leven. Black metal is passie, kracht en totale arrogantie in de underground, waar het thuishoort. Fantastisch.

Je gaf al eerder aan dat de interesse in Sammath nog nooit zo groot geweest is als nu, in de nasleep van “Grebbeberg”. Ik zag jullie ondermeer meermaals als band of album van de maand vermeld worden en ook de verkopen lijken goed te gaan. Heb je hier een verklaring voor?
De plaat is godvers goed. Zo simpel is ‘t. Is het album kut en speel je in een kleinere band, dan is de aandacht en verkoop simpelweg 0. Wat verkoop betreft, merken we wel dat het wel hard gaat nu, wereldwijd ook. Dat was eigenlijk al sinds 2014 het geval (na de overstap naar Hammerheart Records) maar gaat nu sneller en vooral meer. Spotify liet zien dat we in 2 weken dertienduizend streams hadden. Dat is best netjes. De platenbaas zei nog dat het lastig gaat worden voor ons om dit te verbeteren. Maar dat gaan we zeker proberen.

Op “Grebbeberg” buigen jullie je wederom over een WO II-thematiek, zij het deze keer ook met een persoonlijke/familiale link. Vertel!
Mijn oudoom is gesneuveld op de Grebbeberg op 12 mei 1940. Zijn dood is beschreven aan de hand van ooggetuigenverslagen. Dat heeft me altijd enorm geboeid toen ik jong was. Het titelnummer is eigenlijk een woord-voor-woord-verslag van zijn laatste seconden.

Een oorlogsthematiek als band hebben (en zeker als het WO II betreft) kan al snel verkeerd begrepen worden. Hebben jullie hierdoor al negatieve ervaringen of zelfs beschuldigingen ervaren?
Wij beschrijven oorlog. Vanuit de Duitse kant, door de ogen van de Canadezen die door de duistere bossen kropen op Duits grondgebied in februari 1945. De Duitsers die met hun rug tegen de Rijn aan zichzelf voor een groot gedeelte doodvochten in de ruïnes van hun steden en dorpen. Wij kiezen geen kant, politiek gezien zijn wij neutraal, wij beschrijven alleen maar de daden van de mens in oorlog.

Waar komt die fascinatie voor oorlog vandaan en hoe ver reikt jouw passie hierin? Heb je zelf ooit overwogen om zelf in het leger te gaan bijvoorbeeld?
Die fascinatie is er vanwege onze familiegeschiedenis met de Grebbeberg en het feit dat ik woon in een gebied waar veel gevochten is begin 1945. Zo had de speciale uitgave van de vorige plaat “Across the Rhine is only Death” een huls uit die tijd erbij die we zelf opgegraven hebben. Ik in het leger is geen goed idee. Ik heb geen idee hoe ik zou reageren in een loopgraaf met de kogels die me om de oren vliegen: grote kans, zoals de rest van de soldaten, dat ik doodsbang zou zijn. Verder ben ik al te lang zelfstandig, luisteren en doen wat een ander zegt gaat niet meer lukken (lacht).

De albumtitel verwijst naar de Grebbeberg in Rhenen, in de Nederlandse provincie Utrecht. Het is een 52 meter hoge heuvel die de zuidoostelijke punt vormt van de Utrechtse Heuvelrug, een stuwwal. Door zijn strategische ligging met zicht op de Nederrijn en op de Betuwe is deze heuvel historisch van groot belang. In de meidagen van 1940 was de Grebbeberg het toneel van hevige gevechten tussen Nederlandse en Duitse troepen tijdens de Duitse invasie van Nederland. Op 10 mei 1940 staken Duitse troepen de grens over en vielen Nederland binnen. Er is een website opgedragen aan deze gebeurenissen waarop ik een citaat las waarvan ik jou een stukje wil voorleggen: “Is een verloren slag automatisch een zinloze slag?”, zowel binnen het oorlogsgegeven als daarbuiten?
Het is altijd zinloos. Oorlog is zinloos, maar verdomd interessant. Zoals vaak gezegd is: de winnaar schrijft de geschiedenis. De slag om de Grebbeberg was een kleine slag, maar voor diegenen die daar waren, of er gevallen zijn, is het alles.

Ik las op je tijdslijn een bijzonder verhaal over de overblijfselen van een Duitse soldaat die je hebt gevonden. Kan je hier wat meer over vertellen?
Met een maat ga ik al een jaar of tien wekelijks op pad met een metaaldetector in de loopgraven en plekken waar gevochten is in de periode 1939-1945. Door het bestuderen van dagboeken en kaarten weten we waar we moeten zoeken. De Duitsers verwaarlozen alle plekken waar gevochten is. Ze maken er golfbanen of stortplaatsen van.

We hadden een kaart gevonden van een verdedigingslinie en toen we daar gingen kijken, tegenwoordig diep in het bos, was er een greppel. We vonden al snel 2 stahlhelmen 3 k98s en een oorlogsfiets. Vervolgens vonden we een schoen van een soldaat. Die hebben we toen aan de kant gezet, dat komen we namelijk wel vaker tegen. Vanwege de altijd aanwezige kans op granaten en ander oorlogstuig graven we enorm voorzichtig en ineens had ik een bovenbeen in mijn hand.

‘Kijk in die schoen’ was mijn eerste reactie en mijn maat keek erin en zag de overblijfselen van een voet. Vanzelfsprekend zijn we toen onmiddellijk gestopt met graven en hebben we de politie gebeld. Anders ben je gewoon een grafrover.

Enkele maanden later werden we gebeld door de Grabendienst en kregen we te horen dat de resten begraven waren in Kirchberg/Duitsland, daar kwam de soldaat vandaan. Aan de hand van zijn tag hebben ze hem dus kunnen identificeren. We zijn een paar weken geleden die kant op gereden en toen ik aankwam op de begraafplaats en het graf zag was ik wel trots. Je brengt toch iemand thuis. Een onvergetelijke ervaring.

Na de eerste jaren met het Duitse Folter Records te hebben gewerkt, maakten jullie voor “Godless arrogance” uit 2014 de overstap naar Hammerheart Records. Zij hebben in de loop der jaren heel wat sterke releases en zelfs regelrechte klassiekers uitgebracht, maar kregen ook heel wat (al dan niet valse) beschuldigingen naar hun hoofd gesmeten. Hoe verloopt jouw samenwerking met Hammerheart?
Hammerheart Records was altijd een droom voor mij. In ’96 stuurde ik hen al een demo, ze deden er dus wel verdomd lang over om te reageren (lacht)! Toen Guido me belde in 2014 met de vraag of we met Hammerheart in zee wilde gaan belde ik Folter Records, daar zat ik tenslotte al 18 jaar met Sammath bij. De baas van Folter zei toen dat het een unieke kans was en dat ik kon gaan en hij mij alle steun gaf. Geweldige lui bij Folter Records. Ik kan iedereen het Under The Black Sun Festival ook aanraden, wat mij betreft het beste en meest authentieke blackmetalfest. Al 4 keer mogen spelen daar met Sammath en Kaeck.

Hammerheart is geweldig. Guido en zijn team zijn liefhebbers en vakmensen. Na de release van “Godless arrogance” heb ik een jaar of 4 de promotie gedaan voor Hammerheart. Een geweldige tijd.

Betreft de beschuldigingen is het allemaal dom gelul en een hoop bluffen. Bands die wat ondertekenen en dan afspraken niet nakomen en alles maar gratis willen. Ook dat hele verhaal met Chuck van Death was totaal oneerlijk en onredelijk ten opzichte van Hammerheart. Uiteindelijk is het vaak het label dat slecht wordt aangekeken, maar niet de zielige bands, trap daar maar niet in.

Sammath is, op twee voormalige drummers na, geen band met een ellenlange waslijst aan ex- en liveleden. Wat is het geheim tussen jullie drie?
Eerlijkheid en passie en we zijn echt bandmaten ook. Als er wat is – dat is er altijd als er drie sterke karakters in een band zitten – dan spreken we het uit. Soms letterlijk met de vuist op tafel slaan. Dit soort muziek trekt denk ik wel een bepaald soort mens aan. Dus het is geen breiclubje en het gaat er soms stevig aan toe. We delen ook dezelfde ideeën over riffs en wat metal is en moet zijn. Met Ruud maak ik al muziek sinds 2001. Wim is er inmiddels ook alweer 7 jaar bij. Fantastische gasten. Wim z’n drumwerk is ijzersterk, op “Grebbeberg” denk ik zelfs het beste uit z’n lange carrière. Ruud z’n bas klinkt elke plaat sterker en beter en heeft als hoogtepunt de vele meesterlijke loopjes en hoorbare bas op dit album.

Zo wat alle Sammath-platen hebben een erg specifieke sound en productie. “Strijd” (1999) is jullie meest lofi klinkende plaat en bevatte ook nog toetsen. Vanaf “Verwoesting/Devastation” (2002) deden meer bestiale warmetalinvloeden hun intrede, maar de plaat kreeg ook een heus industrieel randje mee door de compleet overstuurde geprogrammeerde drums. Vanaf het snerpende “Dodengang” (2006), een plaat die me wat aan Enthroned’s “The apocalypse manifesto” doet denken, werkte je met een drummer van vlees en bloed en “Triumph in hatred” (2009) zie ik als de iets meer gesofisticeerde (hoewel dat een vies woord is om Sammath te beschrijven) versie van zijn voorganger. “Godless arrogance” (2014) vormt de aanloop naar jullie huidige sound en “Across the Rhine is only death” (2019) leunt het dichtste aan bij “Grebbeberg”, mede door de strakke maar ook ietwat chaos uitstralende drumstijl van Wim van der Valk. Zijn er platen waarvan je de sound graag nog eens opnieuw onder handen zou willen nemen of vind je dat elke release eigen is aan zijn tijdsgeest en de middelen die toen voor handen waren?
Dank voor de vergelijking met Enthroned. Ik volg die band nog altijd en heb de demo en brieven nog. Soundwise is alles wel inderdaad totaal anders. Tot aan 2009 hadden we niet echt een budget waarmee we konden werken. Met “Grebbeberg” was dat wel anders. Ik denk net zoveel als de rest samen. Door een remaster kun je een oud album vaak wel meer kracht geven.

Wim zijn drumstijl is fantastisch en speelt een grote rol op dit album. Twee jaar repeteren om alles in 1 take te kunnen opnemen betreft drums. Enorm indrukwekkend, geen slag is niet bedacht. Vooral het drumsolonummer ‘Murderous artillery’ is echt geweldig geworden. Ik kan ook geen plaat opnoemen in ons genre waarop iets gelijkaardigs te horen is.

Zelf gaf je aan dat er naast heel wat tremoloriffs, ook veel meer gevoel in deze plaat zit, hoe raar dat ook mag klinken voor een band als Sammath. Denk je dat dat komt doordat de plaat deels gaat over je grootnonkel?
Neen, de reden daarvoor is dat op het vorige album alles bestond uit riffs en akkoorden. Toen ik aan “Grebbeberg” begon, merkte ik dat ik wat vastzat betreft schrijven. Toen ben ik enorm gaan oefenen aan snel tremelowerk zoals op “Godless arrogance” en “Dodengang“. Maar met meer snelheid en melodie. Het was ook simpelweg tijd voor meer variatie in de nummers. Elke plaat hetzelfde en jezelf herhalen als band, is alleen goed als het je broodwinning is. Bij ons is daar geen sprake van. Dus elk album zal anders zijn.

Ik las dat er een heuse tour in de maak is. Zijn er bepaalde landen of steden die je nog op je bucketlist hebt staan om aan de terreur van Sammath te onderwerpen?
Wij gaan nooit op tour, dat gaat ‘em niet worden. Onze bassist Ruud is net vader geworden van een prachtig kereltje en kan niet zo lang weg en we zouden het ook niet eens willen. We spelen altijd max 2 shows in een weekend of een dag of 5. Zo hebben we dan altijd wat vrije avonden om de landen te zien waar we spelen en in de avond de lokale kroegen te helpen hun inkomsten te verhogen. Zo hebben we Rusland, Roemenië en Servië ook aangepakt. We zijn bezig met wat geweldige landen waarvan een paar die je niet zo snel zou bedenken. Maar dat mogen we pas in oktober bekend maken. Wij spelen maximaal 5 tot 7 keer per jaar ook in de winter. Totaal kapot en tot aan het gaatje, dat kan niet als je op tour bent en je al je energie moet verspreiden over 2 weken. Wij zouden sterven. Vorig jaar hadden we 3 weekenden achter elkaar optredens. Zelfs dan al merken wij dat je op automatische piloot gaat spelen. Dat past niet bij ons.

Merk je, zowel binnen als buiten Europa, een groot verschil in interesse in de muziek van Sammath?
Wij verkopen eigenlijk vooral in Nederland, Duitsland, Australië, de VS en Canada enorm veel. Bij een blackmetalconcert in Nederland loopt er altijd wel iemand rond met een Sammath-shirt. De interesse is wereldwijd en we zijn uiterst tevreden zo. Blijft ook gaaf dat je op sommige dagen pakketjes maakt voor 20 verschillende landen.

In de blackmetalscene was het schering en inslag (zeker in de jaren ’90) om jezelf een pseudonym aan te meten. Dat lijk jij echter nooit gedaan te hebben. Is daar een specifieke reden voor?
Ja, dat is niks voor mij. Rob van Graveland vertelde me ooit tijdens een avondje op stap dat ik nog veel groter had kunnen worden als ik meer mystiek had toegevoegd aan mijn muziek en persoon. Maar deze muziek is voor mij totale vrijheid, wij, ik doe dit niet om groot te worden. Wij houden van deze muziek, dat was ‘t. Het is enkel passie.

Behalve Kaeck waarmee je twee langspelers uitbracht (“Stormkult” uit 2015 en “Het zwarte dictaat” uit 2021) ben je nooit actief geweest met andere bands of projecten. Denk je dat er nog een derde langspeler van Kaeck zal komen?
Met de derde Kaeck-plaat zijn we net begonnen, het gaat een zeer donkere plaat worden. Smerige underground jaren ’90 black metal met psycho as hell lyrics en dito gitaarpartijen. Wederom op Folter Records.

Wat vind jij van de huidige status van black metal in Nederland en de evolutie sinds jullie begonnen? Kan je over een hechte scene spreken of is alles meer versnipperd? Zijn er bands waarmee jullie een sterke band of broederschap delen?
De status van black metal in Nederland is uiterst goed. Elke week ben ik verbaasd hoeveel gave bands erbij komen of weer met een nieuwe plaat komen.

Hou Salacious Gods in de gaten! Kjeld, Schavot, Infinity, Cirith Gorgor, Standvast (rip) was echt geweldig. Wrok! Ik kan wel een lijst met 50 bands maken die fijne platen hebben uitgebracht. Jong talent is er enorm veel. Helleruin is echt een hype op ’t moment. Ook bands waar ik geen zak van snap zoals Fluisteraars doen het goed en Carach Angarn is echt zeer groot. Aangezien ik al meer dan 30 jaar rondloop in de scene hier ken ik enorm veel lui. Bands doen vooral hun eigen ding. Ik ben niet zo’n fan van bij elkaar wat te gaan liken en gaan kijken, van samen bier drinken dan weer wel (lacht).

Enkele maanden geleden nam je een clipje op voor jullie label waarin je enkele van je favoriete platen besprak. Het viel me op dat death metal en war metal, eerder dan black metal, je lijstje domineerde en ik viel haast van mijn stoel toen je Bal-Sagoth’s “The chtonic chronicles” boven haalde. Hoe kom je er in godsnaam toe die plaat uit te checken als je een haast grondige afkeer van symfonische en door synths gedomineerde black metal hebt?
Een afkeer van synths en keys heb ik helemaal niet. Oude Gehenna draai ik bijvoorbeeld wekelijks. “Angelwings & ravenclaws” (van “First spell“) kwam niet in m’n top voor maar zou wel moeten. Old school black met keys vind ik echt geweldig. Oude Dimmu Borgir was ook gewoon goed. Troll, noem maar op. Demonic.

Wat is je favoriete metalplaat van eigen bodem?
Dat is een mooie en lastige vraag. Oude Pestilence. Centurian. Kan niet kiezen.

Je zoon is zijn eerste stappen als drummer aan het zetten. Hoe zit het met zijn muzikale smaakontwikkeling en welke raad zou je hem geven moest hij op een bepaald moment een band willen beginnen?
Als drummer is die goed bezig. Wij hebben een tijd samen wat gedaan toen hij 12 tot 13 was. Maar er is geen enkele liefde voor metal bij hem. Zijn smaak ligt niet bij metal maar bij eigenlijk van alles en nog wat behalve metal. Totaal anders dan zijn vader en daar ben ik eigenlijk wel blij mee, hij moet zijn eigen pad bewandelen. Net zoals de 6 Jan Kruitwagens voor hem.

Hoe kijk je naar jezelf, je projecten en je muziek in relatie tot de grotere context van de wereld en geschiedenis? Wat vind je van de moderne tijd waarin je bestaat en creëert?
Niet. Dat is nogal pretentieus als je het mij vraagt. In onze niche van extreme metal doen we het enorm goed en daar ben ik verdomd trots op. De honderden berichten en reacties en reviews de laatste 3 weken, dat is geweldig. Dat de echte liefhebbers de plaat goed vinden.

Wij maken dit soort muziek omdat we allemaal als jonge gasten betoverd werden door metal. Niks meer en niks minder. Onze tijd om in te leven is uiterst geweldig. Mijn koelkast puilt uit met vlees en bier. Goed lopende zaak, een geweldige vrouw en kinderen en een paar goede maten. Nul te klagen en alleen maar veel te verliezen.

Bedankt voor dit interview!
Jij bedankt voor de boeiende vragen. Metal or death! Support your local record dealer!