Er zijn slechts zes duiken uitgevoerd naar de Marianentrog, de diepst bekende plek in de oceaan, en wetenschappers en onderzoekers hebben kunnen vaststellen dat er zelfs daar leven bestaat. De mens heeft de maan vaker bezocht dan de diepste bodem van de oceaan en toch staat de diepzeebodem steeds meer in de belangstelling: gaat de mensheid na de verovering van de ruimte ook hier op verkenning? Het Belgische Lhaäd, één van de vele projecten van Lykormas aka Filip Dupont, duikt alvast voor een tweede keer de donkere dieperik in op diens tweede album “Beneath” dat op 20 maart komt bovendrijven via Amor Fati Productions. (JOKKE) / Foto’s door Istvan Bruggen

Laat het ons om te beginnen eens over de vreemde bandnaam hebben. Er schijnt een link te zijn met de onderzeese wereld. Vertel! En hoe dienen we Lhaäd correct uit te spreken?
Lhaäd is een anagram van “hadal” en de hadalzone is de meest diepe zone in de oceanen, de zogenaamde diepzeetroggen. In de Atlantische oceaan heb je de Puorto Rico trog (8.648 km diep), al is de Marianentrog, haast 11 km diep, ten zuiden van Japan de diepste trog op onze aardbol. Het woordje “hadal” komt op zijn beurt dan weer van Hades, de Griekse god van de onderwereld en van de doden. Dat dit allemaal uitstekende thematiek is om er een blackmetalplaat over te maken, staat buiten kijf. Daar “Lhaäd” een verzonnen woord is, is er geen regel hoe het correct uit te spreken. Ik spreek het uit als [lə-haat].

Is Lhaäd ontstaan vanuit de behoefte een specifieke muziekstijl te verkennen die met andere van je bands en projecten onmogelijk was of was het net de gekozen thematiek die uitnodigde om deze stijl te gaan spelen?
Bij mij komt altijd eerst de muziek en dan de inhoud. Destijds bij Gorath werden vooral gnostische onderwerpen aangesneden, Entartung heeft het vooral over donkere geschiedkundige feiten, Rituals of the Dead Hand zoekt zijn heil in lokale folklore en Wolven is maatschappelijk kritisch onderlegd. Het onderwaterconcept van Lhaäd is iets wat ik wel bij de muziek vond passen. De immense druk van het water, de totale duisternis op de bodem van de oceanen, het verstikkende… De thematiek versterkt de sfeer die de muziek uitdraagt en alle andere interessante concepten worden al aangehaald in andere bands en projecten. Kwestie van niet steeds hetzelfde te brengen, iets wat Roman van Drudkh (muzikaal) wel doet in Hate Forest, Precambrian en Blood Of Kingu.

Heb je een bovengemiddelde fascinatie voor de hadopelagische wereld?
Ik denk het niet. Ik heb dat sinds kind wel al voor de ruimte en het heelal. Al lijkt de duistere onderwaterwereld enigszins wel op het universum. De grote leegte, de onmetelijke afstanden en totale isolatie spreken me erg aan. Het toont aan hoe nietig en onbenullig we als mensheid zijn. Misschien dat het dat is.

Lhaäd verkent volop het element water terwijl je met Hemelbestormer eerder de elementen lucht en aarde lijkt te behandelen. Bij Rituals Of The Dead Hand duikt het alchemistisch symbool voor zwavel regelmatig op en Wolven zou je thematisch perfect als vuur kunnen bestempelen. Zou dit spelen met de verschillende (alchemistische) elementen kunnen gezien worden als een soort van rode draad die door veel van je projecten loopt?
Knappe denkwijze en erg goed opgemerkt, maar ik denk niet dat je het zo kunt zien. Concreet staat de ruimte en het alomvattende element ether centraal bij Hemelbestormer. Daar gaat het over dualiteit tussen licht en donker, hard en zacht… wat je ook terug hoort in de muziek. Deze tegenpolen vind je ook terug in de 4 oerelementen. Ze komen alle 4 ook regelmatig terug in de symboliek die het Hemelbestormer artwork siert. Concreet heb je de zwevende (zijnde lucht) brok aarde op de “Portals” release. Je hebt het bruine berglandschap (zijnde aarde) van “Aether”, het ijslandschap (zijnde water) van ”Ring of blue light” en de zonnige gloed op de bergen (zijnde vuur) van “Collide & merge”. De elementen staan erg centraal bij Hemelbestormer. De meeste blackmetalbands zouden onder de noemer vuur vallen, zodus ook een Rituals of the Dead Hand. Lhaäd vertegenwoordigt, omwille van overduidelijke redenen, inderdaad het element water. Je kunt het om die manier wel een rode draad noemen, maar zelf zie ik dit als zijnde eerder toevallig.

Veel van deze alchemistische symboliek keert ook terug in de lichtkasten die jullie tijdens een Hemelbestormer liveset op het podium hebben staan, maar als ik me niet vergis heb je ook een tattoosleeve die doordrongen is van deze symboliek.
De symboliek op de lichtkasten hebben geen onderliggende alchemistische achtergrond. Het zijn telkens de sigils die ons artwork sieren en elk lijntje of streepje heeft een symbolische betekenis. Op de Facebookpagina van Hemelbestormer is er een oud fotoalbum dat op deze manier het “Aether” sigil verklaart. De tattoo op mijn bovenarm is erg oud en getekend door een Engelse dame. Het bevat de gekende ‘flower of life’, maar ook de driehoeken die de 4 oerelementen voorstellen, een Ourobouros, spiralen, dodecahedrons… Alles verwijst naar het universum. Tot voor enkele jaren heb ik zelf het ontwerp voor mijn onderarm getekend. Zie hier een foto die ik er destijds van getrokken heb.

Een tekening toont een zon en de maan in verschillende fasen. Dit vertegenwoordigt de dualiteit in de wereld. In de zon zie je nog een dodecahedron die symbool staat voor het universum. De andere tekening toont een stervormige dodecahedron en de 9 planeten (Pluto heb ik uiteindelijk wel geschrapt), met hun officiële symbolen, draaiend rond de zon. Nadien heb ik nog een levensboom toegevoegd, een slang in de vorm van het oneindigheidsteken en ether kruis op mijn elleboog. De tattoo-artiest heeft het ontwerp wat meer tattoovriendelijk gemaakt. Sommige patronen, die je terugvindt om op te vullen, komen ook terug op de sleeve op mijn been. Het Lhaäd sigil is trouwens een officieel symbool voor de planeet neptunus, maar dan wat aangepast in de stijl van het bandlogo. Deze planeet, vernoemd naar de Romeinse god van de zee, wordt meestal gesymboliseerd door een drietand. Zijn Franse ontdekker Urbain Le Verrier wilde de planeet echter naar zichzelf noemen en daarom werd er destijds in de 19de eeuw een alternatief symbool ontwikkeld met een “L” in. Dit past daarom ook perfect bij Lhaäd. Dit symbool staat ondertussen ook te pronken op mijn linkerpols.

Het Lhaäd debuut kreeg de titel “Below” mee en de opvolger heet “Beneath”. Hoe veel dieper kan je nog zakken op eventueel toekomstige releases?
Ik speel met de idee een trilogie te maken. Liefst begint langspeler nummer 3 ook met dezelfde letter, maar zo ver zijn we absoluut nog niet.

Individuele songtitels bedenken was blijkbaar te veel moeite of is dat een knipoog naar Darkspace, één van de muzikale invloeden voor Lhaäd?
Er zijn meerdere bands die geen aparte titels hebben. Zo denk ik onmiddellijk ook aan Mgła. Misschien is het inderdaad wat teveel moeite of…

De teksten worden niet meegedeeld. Is daar een specifieke reden voor?
…Er zijn geen teksten. Alle zanglijnen zijn geïmproviseerd. Misschien ben ik inderdaad wat te lui om teksten te voorzien, maar ik wilde eigenlijk vooral het best passend gevoel in de zanglijnen steken. Als je teksten schrijft en ze nadien op de muziek plak, word je op een of andere manier belemmerd door bepaalde klanken of het aantal lettergrepen. Om het allemaal zo vloeiend mogelijk te maken, wil ik het zo puur mogelijk houden. Concreet betekent dat: zonder nadenken het spoor op “record” zetten, de microfoon te handen nemen en krijsen maar. Nadien schrijf ik alles fonetisch uit om enkele lijnen te dubben. Heel wat zanglijnen zijn first take. Eerlijker en meer puur kan haast niet. Ik houd wel van zo’n werkwijze, al gaat dat niet op voor alle bands en projecten waarmee ik bezig ben.

Blackmetalbands die zwartmetaal met noise en ambient vermengen liggen niet zo dichtbezaaid dan andere stijlvormen van het door ons geliefde muziekgenre. Enig idee waarom?
Bands zoals Kapala, Tetragrammacide en Nyogthaeblisz kunnen als geen ander harsh noise met black en death metal vermengen. Maar het blijft een zware hap en voor mij gaat een band als Subduer al te ver in het noisegebeuren. Ik zie veel potentieel in deze kruisbestuiving, maar de juiste balans vinden tussen beide stijlen lijkt me geen gemakkelijk gegeven. Bands als Arkhtinn, Voidsphere en Paysage d’Hiver mixen black metal met ambient, maar klinken allemaal als een B-versie van Darkspace. Laatstgenoemde pakt het op hun laatste plaat “– II” heel anders aan en speelt tergend traag. Deze andere aanpak is nodig om het genre wat nieuw leven in te blazen, want op het zoveelste zelfde album zit ik alvast niet te wachten.

Ben jij het type schrijver die voortdurend componeert en harde schijven vol riffs heeft rondslingeren of ga je eerder meer gedisciplineerd aan het schrijven wanneer een nieuwe release zich aandient of ideeën voor een nieuw project beginnen opborrelen?
Ik heb zelden riffs rondslingeren. Meestal fantaseer ik zoveel muziek in mijn hoofd, tijdens het wandelen, fietsen, rusteloos in bed liggen… Dit totdat het echt niet meer kan en dan werk ik in een redelijk snel tempo een full-length af. Lied per lied. Dat was zo voor Lhaäd, Nox, Rituals of the Dead Hand en Wolven. Enkel over Hemelbestormer doe ik wat langer. Ik denk zelfs dat tussen het opnemen en afmixen van het laatste Rituals of the Dead Hand album ik het complete “Beneath” album heb geschreven, opgenomen, gemixt, gemasterd, label gezocht, artwork in orde gebracht… Ook Wolven en Nox waren geschreven in een tweetal weken. Momenteel is het van augustus geleden dat ik nog wat geschreven heb, maar ik zou graag nog een nieuw Entartung album maken. Of iets in de stijl van Godflesh. Of iets in de aard van The Devil’s Blood. Misschien dat ik er komende zomer aan begin, al staan dan ook opnames (enkel mijn partijen, de anderen doen dat op het einde van het jaar) voor Hemelbestormer gepland en in mijn gedachten kan ik geen 2 bands door mekaar mixen. Maar geen stress en geen rush. Als er niks gebeurt, dan is het maar zo.

Je hebt beeld- en taal- of woorddenkers, maar ik denk dat je evengoed muziekdenkers hebt. Zie je jezelf als iemand die informatie in muziek opslaat en verwerkt?
Nee, dat lijkt me wat te abstract te zijn. Als ik het over een tafel heb, denk ik aan een tafel en niet aan een nummer van Miley Cyrus. Wel link ik bepaalde platen met bepaalde gevoelens of periodes in mijn leven. “With a little help of my friends” doet me onherroepelijk denken aan mijn jong overleden vader, “Pure holocaust” speel ik alleen als het koud is en “Hvis lyset tar oss” roept onmetelijke melancholie op. En zo zijn er nog tal voorbeelden.

Wat zie je zelf als je sterktes en zwaktes op gebied van muziek schrijven of gitaar spelen?
Ik ben creatief en kan goed stukken onthouden of uitzoeken op gehoor. Technisch ben ik echter een beperkte gitarist en kan bijvoorbeeld geen flitsende solo’s of arpeggio’s spelen. Ik ben daar perfect gelukkig mee en steek mijn tijd ook liever in het creatieve aspect dan het verbeteren van mijn techniek.

Zijn er bepaalde muzikanten die je destijds als voorbeeld had om zelf muziek te gaan spelen?
Ik heb eerst 10 jaar bas gespeeld en heb nooit idolen gehad. Nog steeds niet. Ik apprecieer muziek en koppel het los van de mensen erachter, tenzij het absolute eikels of hardcore nazi’s zijn. Bart Put van Gorath is wel mijn meester inspirator geweest. Een top muzikant met een talent voor dissonante riffs en een absoluut gehoor. Ik denk nog vaak aan hem als er een dissonante vinger-stretch-riff uit mijn polsen vloeit.

Je hebt muzikanten die aan 1 band voldoende hebben en je hebt er die er menig project op nahouden. Jij zit ongetwijfeld in die tweede categorie. Komt dit uit een soort van onrust voort om steeds weer nieuwe projecten te willen starten?
Ik zou het eerder een ongebreidelde passie noemen. De bands en projecten komen vanzelf. Mijn meeste aandacht gaat uit naar Hemelbestormer. Vooral omwille van het live aspect. Maar als deze band in een laagconjunctuur zit, is er voldoende ruimte om eens wat anders te doen.

Je hebt kortstondig als livegitarist bij Bathsheba gespeeld maar voorts lijk je me steeds de creatieve touwtjes op gebied van muziek stevig in handen te hebben gehad bij de vele bands waar je deel van uitmaakt(e). Andermans muziek spelen is geen optie (meer) me dunkt?
Ik heb ook enkele jaren bij Theudho bas gespeeld en enkele andere demobands waar ik geen muzikale invloed had. Voor Bathsheba heb ik tijdens mijn korte periode bij hen trouwens ook muziek geschreven. Michelle heeft zelfs op de demotrack gezongen, maar dit is nooit tot bij de band geraakt. Ik heb er echter helemaal geen problemen mee om andermans muziek te spelen. Het moet best ook wel eens plezant zijn je niet met het muzikale bezig te houden. Als Amenra me morgen belt om even in te vallen als gitarist, zal ik met veel plezier hun nummers spelen. Het was trouwens ooit eens de bedoeling om live mee te spelen met Glorior Belli op Under The Black Sun. Naast het opperhoofd, zou Alexandros van Macabre Omen bas spelen en Gionata van Darvaza/Frostmoon Eclipse/Fides Inversa… zou drummen. Ik wou graag 1 keer naar Parijs gaan om wat samen te spelen met Infestuus, maar hij zag dat niet zitten, dus heb ik de boot afgehouden.

Waar haal je als muzikant het meeste voldoening uit: het schrijfproces, het grafische luik, het fysieke eindproduct kunnen vasthouden of je muziek delen met anderen tijdens een live gebeuren?
Alles heeft zijn charmes. Maar misschien haal ik het meeste voldoening uit het moment wanneer een nummer is afgewerkt. Elke sample, elke drumhit, elke gitaarnoot wordt perfect uitgewerkt in een demoversie (voor elke band waarin in actief ben trouwens) en het moment dat ik het gevoel heb dat de track gereed is, geeft me altijd een erg grote ontlading. Live spelen boeit me het minst, al wil dat niet zeggen dat ik het niet plezant vind. Het spelen zelf en meer nog; met mijn maten samen zijn, geeft me veel voldoening. Het zeer slecht slapen (altijd een probleem voor mij), wachten, haasten, gesjouw met materiaal, vanzelfsprekende smalltalk, lange reizen… hoort erbij, maar is niet mijn favoriete bezigheid.

Lhaäd’s debuut verscheen via Babylon Doom Cult Records maar nadat Jo vorig jaar aangaf het label te zullen stopzetten, diende je een andere broodheer te zoeken. Was het moeilijk om te gaan labelshoppen of kwam Amor Fati al snel als potentieel label bovendrijven?
Jo en Jake (van Extraconscious Records) hebben het destijds uitstekend gedaan voor “Below”. Ván Records wou toen ook, maar Sven (van Ván Records) was net een dag te laat nadat ik Babylon Doom Cult mijn ja-woord had gegeven. Na de split van Babylon Doom Cult, heb ik nog met Ván Records gepraat, maar die was destijds wat op zijn tenen getrapt en wou nu niet meer. Elke keer als Sven en ik elkaar zien, lachen we ermee dat hij eerder traag is in communiceren/reageren en ik dan weer supersnel. Ik heb slechts een paar labels gecontacteerd voor “Beneath” en Amor Fati stond bovenaan mijn lijstje, dus ik ben erg tevreden dat ze toezegden. Marius (van Amor Fati) werkte in het verleden al samen met Extraconscious Records, dus dat hielp in elk geval. Hij communiceert trouwens erg gestructureerd en supersnel en heeft, net als mij, een hart voor muziek. Amor Fati geeft me een heel goed gevoel.

Je loopt al heel wat jaren rond in de Belgische en internationale muziekscene. Is het anno 2024 gemakkelijker als Belgische metalband dan pakweg 20 jaar geleden?
Het mes snijdt aan twee kanten. Ja, nu is het gemakkelijker om deftige opnames te maken, ja nu is het (dankzij sociale media) gemakkelijker om promotie te maken en ja, nu is het gemakkelijker om shows te scoren in het buitenland. Destijds was er geen internet, moest je telefoneren, magazines lezen, tapes traden en een show opzetten in het lokale jeugdhuis, want grote metalshows waren veel zeldzamer, laat staan er te spelen als Belgische band zonder label. Nu dat allemaal gemakkelijker gaat, hebben ook veel meer bands hetzelfde voordeel, waardoor er veel meer concurrentie is en het moeilijker wordt je te onderscheiden van de rest.

Je schreef in al die jaren al heel wat platen bij elkaar en dat in uiteenlopende genres zoals black metal, post metal, doom, death metal/grind core en meer recent zelfs dubstep, electronica en synthmuziek in je nieuwe project Nox dat je samen met Inmesher van Rope Sect hebt lopen. Zijn er genres (laat ons zeggen binnen de alternatieve muziek en metal) die je niet in je vingers denkt te hebben om er een plaat in te schrijven?
Wel, ik heb ook al eens een thrashmetaltrack geschreven in de stijl van Megadeth’s “Rust in peace” , een pure stonertrack, een rits old-school deathmetaltracks, minimalistische ambient, Gothenburg death metal… Je vind er heel wat op mijn YouTube-kanaal The Insomnia Project.

Ik denk dat ik binnen het metalgenre wel mijn slag kan trekken, al kan ik niet garanderen dat het ook goed zal zijn. Ik vind het een leuk verhaal hoe Zeal & Ardor uiteindelijk is ontstaan. Mainman Manuel vroeg destijds op een forum dat men hem 2 genres zou voorleggen waarmee hij een nummer moest maken. Dat werden gospel en black metal. En zo werd een wereldtopper geboren. Zelf zou ik absoluut geen blues of reggae kunnen spelen. Ik heb ook een bloedhekel aan beide genres. Ik kijk trouwens erg uit naar de Nox release. Wat, na het zien van Front 242 op Rock Herk, begon als een Trepaneringsritualen-achtig project, kreeg al snel een meer toegankelijke industrial synth wave feel en dat werd alleen maar sterker sinds Inmesher zijn zang op de tracks zette. In april zou het album uitkomen. Spannend!

Is er in je omvangrijke oeuvre een plaat die er om één of andere reden echt uitsteekt? Is er ook een release die je het schaamrood op de wangen geeft?
Als muzikant vind je altijd je nieuwste worp de beste. Een poos later hoor je ook altijd dingen die je anders zou doen. Zelf vind ik niet dat er een release echt bovenuit steekt. Ook is er geen waarvan ik spijt heb ze uitgebracht te hebben. Zo’n zaken moet je in hun context plaatsen. Ik kan met grote zekerheid zeggen dat alles met 100% toewijding en passie gemaakt is. Uiteraard vind ik sommige platen wat minder, maar wetende dat ze met volle overtuiging gemaakt zijn, relativeert dat allemaal. Ik kan nog steeds met veel plezier naar de allereerste demo van Last Funeral uit 1996 luisteren.

Hoe zie je jezelf als veertiger vergeleken met de puber die met extreme metalmuziek in aanraking kwam?
Er is niet veel veranderd. Heel wat albums die ik 30 jaar geleden ontdekte, worden nog steeds gekoesterd. Een “Vikingligr veldi” is nooit meer geëvenaard. Toch ben ik nog steeds maniakaal zoekende en actief in de extreme underground scene. Nu staat de nieuwste Darkspace plaat op en verwacht ik de laatste plaat van Sumerian Tombs. Dadelijk wil ik ook eens de nieuwe Misotheist uitchecken, maar de meeste Terratur Possessions bands doen me minder dan ik op voorhand ervan verwacht. Wel kijk ik uit naar de heruitgave (inclusief nieuwe mastering) van de Code demo. Hij komt uit op Amor Fati. Ik denk dan meteen ook een oude Bolzer MLP erbij te bestellen. Jammer dat alles zoveel centen kost. Ik probeer er heus op te letten niet teveel te kopen. Maar directe steun primeert voor mij nog steeds boven Spotify. Er wordt geen moment onbenut gelaten om niet naar muziek te luisteren.

Bedankt voor dit interview!
Bedankt voor de interesse. Lang geleden heb ik Addergebroed opgestart en ik ben erg fier dat het nog steeds bestaat. Toen ik er jaren geleden mee kapte, heb jij de fakkel overgenomen en het 100x verbeterd. Ik lees graag jullie interviews en wens jullie nog het beste!