Bob Mollema, samen met Mink Koops de bezieler van het Nederlandse Fluisteraars, is naast een opmerkelijke blackmetalmuzikant ook heel actief in de wereld van de beeldende kunst: naast al het artwork voor zijn eigen band maakt hij ook heel wat schilder- en designwerk onder eigen naam. De samenwerking kwam dan ook geheel organisch tot stand, gezien Addergebroed al langer op zoek was naar een nieuw logo, en gezien Bob ondertussen iets van een vriend aan huis is. Na enkele maanden gestaag schaven en kneden zijn we tot een resultaat gekomen waar alle betrokken partijen ontiegelijk trots op zijn: 


Het leek ons dan ook het opportune moment om Mollema aan de tand te voelen over zijn ervaringen als beeldend kunstenaar vis-à-vis muzikant in een zonder meer grauwe en duistere wereld waar elitisme, hedonie en misantropie de plak zwaaien. (JULES)

Credit foto: Rosa Meininger

Bob. Allereerst, bedankt voor je prachtige werk voor Addergebroed. Het viel ons meteen op hoe vlot alles liep en hoe gemakkelijk we op elkaar konden inspelen. Ben je eerst begonnen als kunstenaar en heb je pas daarna stappen ondernomen in je muzikale carrière, of omgekeerd? Wat inspireerde je om zowel beeldende kunst als muziek te omarmen?
Rond de tijd dat ik actief flarden uit mijn eigen wereld begon te tekenen, raakte ik ook geïnteresseerd in muziek en probeerde ik te onderzoeken hoe ik die interesse tot uiting kon brengen. Toen Mink en ik met Fluisteraars begonnen, was ik bezig met het omzetten van die wereld naar een visuele taal die correspondeerde met de atmosfeer van de lyriek. De associaties omtrent woorden; de nieuwe lichten die worden opgeworpen in het culturele referentiedomein.

Ik was, voordat ik mijn beeldende pad begon te bewandelen, een periode eindeloos bootlegs aan het maken van bands waar ik fan van was. Zo gaf ik mezelf de vrije hand om artwork te maken voor bijvoorbeeld Covenant & Dimmu Borgir. Ik had zelfs een ‘solo project’ genaamd ‘Bloedsteen’. Ik weet nog dat ik iets probeerde op te nemen, maar niet verder kwam dan het slaan met vuisten op een tafel als een aanzet tot percussie. Waar dit project wel ver in kwam was het artwork. Helaas heb ik ooit afstand gedaan van deze bonte verzameling bootlegs, maar ik denk dat je er wel een voorstelling van kan maken.

Muziek werkt voor mij als een mijnwerkerslamp in de grotten van mijn zijn. Het geeft me dezelfde stroom aan associaties die ik ook heb bij een traag voorbijtrekkende schaduw of een wolk die zich accumuleert tot een berg. Dit principe werkt ook de andere kant op. Als ik iets zie, het zij kunst, iets in de natuur of een voorbijrennende hond, kan ik enorm overweldigd raken met een atmosfeer die me uitdaagt. Uitdaagt om te vangen in tekst, klanken of beeld. De roep der kunst en de roep der muziek willen allebei duiken in dezelfde bron. Het ligt er maar net aan welke weer als eerst boven komt drijven.

Kun je ons vertellen over de oorsprong van Fluisteraars en hoe de band geëvolueerd is sinds het begin?
De oorsprong is dat Mink en ik elkaar leerden kennen in 2001 op het skateplein in Bennekom. Rammstein had net het album “Mutter” uitgebracht. Mink kon hier een stukje van spelen en liet mij dit zien op zijn slaapkamer. Sinds dat moment zijn we nooit meer opgehouden met het duiken in muziek en beeld. Beiden gewapend met een fascinatie voor het onbekende, het mysterie, de bossen en de oude sagen die nog door de bossen waaien, openen we een wereld waarvan we het gevoel hebben dat ‘ie ons roept. Fluisteraars probeert deze drijvende atmosfeer uit het mysterie te trekken, maar het mooie aan een mysterie is dat het enkel nieuwe vragen oproept. Op die manier zakken we telkens dieper en equiperen we ons met telkens meer referenties en inspiratiebronnen om onze zoektocht van zwaarder materieel te voorzien. In hapklare hondenbrokken; we luisteren erg veel verschillende muziek, waarderen diverse kunstvormen en lezen veel soorten boeken. Als we iets ontdekken in muziek, kunst of tekst wat ons betovert, dan weten we dat dit een juist gereedschap is om aan ons arsenaal toe te voegen. Op die manier houden we ons creatieve proces gezond; Fluisteraars is daar een reflectie van. Openstaan voor reeds gemaakte zwerftochten van andere zoekende geesten! Wellicht is dat een goede slagzin om inspiratie te omschrijven.

Je visuele kunst lijkt soms te resoneren met de duistere esthetiek van black metal, maar soms ook helemaal niet. Staan die twee werelden voor jou toch ook ergens volledig los van elkaar?
Ik begrijp goed dat je dat zegt! De vormentaal die voorkomt in black metal haalt schoonheid uit verval, of laat de schaduwkant van een bepaalde gezette orde zien en andere keren probeert het juist een bepaald verleden te verheerlijken door in een soort bedachte ‘huisstijl’ van dat verleden te opereren. Wat het in elk geval doet is tegen de uniformiteit indruisen. In mijn werk ben ik op een bepaalde manier ook aan het strijden met de gezette orde. Ik probeer in mijn werk de vertroebelde relatie tussen mens en natuur te herstellen. Door dat te doen laat ik me beïnvloeden door de overgebleven beeldtaal van pre-christelijke culturen. In de monotheïstische leer is God buiten de natuur geplaatst en zijn wij naar het evenbeeld van die god geschapen. Deze notie zorgt ervoor dat wij ons als mens, zelfs in deze tijd nog, losgetrokken van de natuur voelen. De natuur is een vreemde voor ons. We gaan náár de natuur i.p.v. te beseffen dat de natuur overal om ons heen is. Door me te laten inspireren door de beeldtaal van pre-christelijke culturen heb ik het idee dat ik de oude goden kan reanimeren. Goden die als personificaties dienden voor natuurlijke elementen of menselijke emoties.


Door deze gedachtenkronkel laat ik me leiden in de onderwerpen die ik teken of schilder, maar ook de materiaalkeuze. Ook probeer ik bijna niet te gummen, het bij een of helemaal geen schets te houden, vrij rap te werken, te accepteren als iets lelijk is, naïviteit toe te juichen en niet teveel bezig te zijn met hoe iets eruit moet komen te zien, maar eerder met hoe het eruit ziet. Ik probeer weg te blijven bij de tuinen van Versailles, maar ook bij de deinende buxushagen. Dat zijn vierkante abstracties die deinzen in de toxische wind van deze plastic baksteenwereld. Ik heb het idee dat de kunst die ik maak een daad kan zijn om dichter bij de wildernis te komen die in iedereen schuilt.

Om op de vraag terug te komen; ik heb dus niet het idee dat de werelden los van elkaar staan, maar slechts een andere uitvoer hebben.

In hoeverre beïnvloeden je visuele kunst en muziek elkaar? Zijn er thema’s of esthetische elementen die consistent zijn in zowel je muzikale als visuele werk?
In beide domeinen werk ik vanuit dezelfde thematiek; de relatie tussen mens en natuur. In mijn kunst benader ik dit vanuit een utopie en probeer ik het publiek mee te nemen in die wereld. Terwijl ik met Fluisteraars vooral erg bezig ben met de overweldigende moderne wereld die de natuur en haar wonderen langzaam doet verstikken. Uit deze verstikking probeer ik dan de weggedrukte schoonheid te filteren. Bijvoorbeeld door oude, haast vergeten, sagen te herkauwen en die toe te passen op de actualiteit in mijn leven. Op die manier ontstaan er nieuwe verhalen die voeten hebben in een oudere oorsprong. In mijn kunst probeer ik juist een bepaalde oorsprong of bron te zoeken en die uit te vergroten tot explosief beeld. De thema’s zijn absoluut hetzelfde en de esthetische elementen ook; in mijn kunst laat ik vooral de kleurrijke buitenkant van mijn fascinatie zien (met genoeg ingangen om naar binnen te kruipen) en in Fluisteraars vooral het doolhof dat zich aan de binnenkant afspeelt. Op een bepaalde manier voedt het elkaar dus wel vanwege de inspiratiebronnen die identiek zijn.

Wat is het creatieve proces achter het maken van je kunstwerken? Hoe verschilt dit van – of komt het overeen met – je methodiek als muzikant?
Ik heb veel boekjes waar ik dingen die ik vind in plak. Dat zijn dingen als luciferdoosjes (Indiaas, Russisch, Japans), maar ook etiketten of verpakkingen uit alle delen van de wereld. Die boekjes zitten ook vol met afbeeldingen van kunstwerken die ik boeiend vind, foto’s, stukken tekst, etc. Het zijn arsenalen aan inspiratie. Vaak komt het voor dat ik wandel of onder de douche sta en opeens gevuld wordt met een atmosfeer. Die atmosfeer vertaalt zichzelf al snel in een energie die door mijn lichaam kruipt en visioenen geeft van mogelijke visuele vertaalslagen. Ik maak vaak een krabbeltje of schrijf woorden op die in mijn hoofd opdoemen, maar dan ga ik vaak naar die boekjes om te kijken wat andere mensen al eerder hebben gemaakt en bij die atsmofeer aansluit. Zo laat ik me inspireren in vormentaal, kleur of typografie. Hier maak ik dan een soort cocktail van tot er een beeld ontstaat wat eigen is! Mijn kunst ademt referenties uit het culturele veld, maar ik denk dat dat belangrijk is. Zo min mogelijk muren om jezelf heen bouwen, maar je actief laten inspireren! Op die manier verandert kunst in een estafette waarin iedereen van elkaar leent en doorgeeft. Kunst stroomt en fungeert hierdoor als ader waarin de uitingen rode bloedcellen zijn; een vitale wereld.

Als we met Fluisteraars bezig zijn gaat het op een soortgelijke manier. We luisteren veel muziek, we wandelen veel, kijken veel hoe andere mensen dingen doen, etc. Op die manier wordt het een smeltkroes aan referenties van dingen die wij interessant en belangrijk vinden. Dus ja, de methodiek komt aardig overeen! Creatieve processen zijn over het algemeen aardig identiek en de discipline overstijgend, denk ik. De uitvoer wordt gestuurd door je vaardigheden.

Jullie muziek wordt vaak beschreven als atmosferisch en introspectief. Kan je jezelf vinden in een gelijkaardige beschrijving voor je kunstwerken?
Mijn kunstwerken worden vaak omschreven als knallend, explosief, kleurrijk, dromerig en wild. Maar ik heb ook een aantal keer gehoord, tijdens exposities, dat mensen, als ze omringd zijn door mijn kunstwerken, het idee hebben dat ze in een andere wereld stappen. Al het werk bij elkaar maakt indruk door het grote formaat en het kleurgebruik, en als ze allemaal bij elkaar hangen, dienen ze als fragmenten van een wereld die ik probeer bloot te leggen. Voor mijzelf zijn de werken een vlam die naar buiten knalt en van heel diep komt. Om nog even door te kauwen; het werk kan voor een ander expressief ogen, maar voor mijzelf is het introspectief. Zoals ik eerder zei; soms komen de beelden tot me vanuit een bepaalde atmosfeer. Soms uit een droom of uit een visioen vanuit een meditatie. Ik probeer daar dan dieper op in te gaan en te onderzoeken of het ‘beeld’ ook parallellen heeft met mythologie. Zo probeer ik vanuit mijn onderbewustzijn beelden te vissen en daar een persoonlijke betekenis aan te geven. Die beelden zijn vaak simpel, monolithisch en recht voor zijn raap. Het spreekt mensen veelal aan omdat ze een universele betekenis hebben; wandelingen op de kliffen van het onderbewustzijn, daar ontmoeten de slapende geesten elkaar.

Hoe zie je de rol van black metal in onze contemporaine cultuurwereld? Heeft dit naast zijn eigen en meestal erg gesloten niche ook nog een brede culturele relevantie?
Black metal is een soort enorm remblok. Black metal probeert de alles verorberende vooruitgang tot een halt te roepen. Het lijkt erop dat deze culturele uiting de houding van mensen op deze planeet ziet als iets vernietigends. De esthetiek van het genre oogt duister, maar dit is uiteraard een reflectie van het gevoel van de makers jegens de staat van de wereld. Het werkt op een bepaalde manier afschrikwekkend waardoor de diepere relevantie van het genre niet altijd een groot publiek raakt, maar de afschrikwekkendheid trekt wellicht ook weer aan. Daarnaast weet het genre ook tradities, folklore, sagen en mythologie uit het stof te trekken en mensen daarvoor te enthousiasmeren! Het genre fungeert als ambassadeur voor de menselijke mysteriën. Dus enerzijds is het genre een remblok en anderzijds laat het zien; kijk om je heen en zie wat er al is! Waarom meer?

Zijn er kunstenaars, bands of andere creatieve invloeden die je geïnspireerd en gevormd hebben?
Ik ben door enorm veel dingen geïnspireerd! Ik vind bijvoorbeeld Francis Bacon, Asger Jorn, Ivan Rabuzin, Peter Larsen en Grandma Moses – samen met veel anderen – tof. Daarnaast laat ik me rijkelijk beïnvloeden door wereldwijde folkloristische kunst. Met name Lubok. Dat zijn zeer simpele visuele vertalingen van Russische volksverhalen die in de 18e en 17e eeuw als prints ter ondersteuning van die verhalen dienden. Ook verschenen ze soms in series en waren ze bedoeld als decoratie. Het is bijna een soort oervorm van de visuele sequentie (strip). Daarnaast heb ik een verzameling oud verpakkingsmateriaal. Met name luciferdoosjes uit India, Japan en Rusland. Dat zijn een soort kleine altaartjes. Vooral die uit India! Daarnaast luister ik naar een grote hoeveelheid verschillende muziek. Dingen die terugkeren qua muziek zijn Harold Budd, Brian Eno, Roxy Music, Steve Roach, Michael Stearns, Dimmu Borgir, Darkthrone, Dødheimsgard, Covenant, Lee Hazlewoord, Serge Gainsbourg en Brigitte Bardot. Even wat namen droppen; ik merk dat ik eindeloos kan doorgaan dus het houdt hier op.

Wat zijn enkele van de uitdagingen die je tegenkomt bij het combineren van je carrière als kunstenaar en muzikant? En hoe navigeer je deze uitdagingen?
Het is niet zozeer de combinatie die uitdagend is, het is eerder uitdagend om jezelf geïnspireerd te houden. Het komt namelijk soms voor dat je in een droge kloof zit waar niets groeit. De kunst is om niet in paniek te raken, maar om de kloof rustig uit te lopen en te genieten van de tocht. Dat is iets wat je door de jaren heen leert. Als ik eerder weleens zonder inspiratie zat, of wanneer dingen uitzichtloos voelden, dan bleef ik in die kloof hangen. Dan stagneert de boel: de truc is om te blijven bewegen. Soms voel je frictie; daar moet je gewoon doorheen. Soms voelen dingen ongemakkelijk; ook daar moet je gewoon doorheen. Soms voel je je bloot; laat ze maar kijken. Als je blijft bewegen komen er nieuwe dingen op je pad. Die nieuwe dingen kunnen je weer inspireren en naar een nieuwe horizon leiden. Tegenwoordig vind ik dit een fijne balans en lukt het aardig om me door die kloven heen te navigeren.

Wat hoop je dat mensen ervaren of voelen wanneer ze naar je muziek luisteren en je kunst bekijken? Hoop je hierbij gelijkaardige of net heel uiteenlopende reacties te ontvangen?
Ik hoop dat mensen in contact komen met hun innerlijke wildernis, daar een stem vinden en vervolgens naar die stem luisteren.

Bedankt voor je tijd, en bedankt voor het ontwerpen van het nieuwe logo voor Addergebroed, Bob.